Kategoria: Bez kategorii

 

Temat ważny i niestety pomijany: cmentarze. Starość i śmierć to dwa okresy w życiu człowieka, które wiążą się z poczuciem bezradności i bezsilności wobec nieubłaganych kolei ludzkiego losu. W naszych czasach codzienne życie nie sprzyja rozważaniom na temat śmierci, która stała się tematem tabu. Nie wypada ani o niej zbyt często myśleć, ani tym bardziej, rozmawiać. Towarzyszą temu nawet zmiany w języku: ludzie nie umierają, ale odchodzą, opuszczają nas etc. W tym obszarze tematów pomijanych znajdują się także i cmentarze. A jednak to one są naszym dziedzictwem i bezpośrednim kontaktem z przemijaniem i historią.

Trzy lata temu zainicjowałam powstanie jedynej w polskich samorządach, konferencji poświęconej cmentarnictwu.

Ponieważ były już trzy edycje konferencji możemy powiedzieć o potrzebie takich spotkań i dobrych opiniach, z którymi się spotkaliśmy. Konferencje odbywają się, dzięki bardzo dobrej współprac z Zarządem Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Tematów poruszaliśmy sporo. Wymienić moglibyśmy następujące: aspekty prowadzenia działań ratowniczych na cmentarzach przez jednostki ochrony przeciwpożarowej; ekologiczne zagrożenia związane z funkcjonowaniem cmentarzy; groby i cmentarze wojenne w Polsce – prawne aspekty ochrony; konserwacja zabytkowych cmentarzy Krakowa na przykładzie wybranych obiektów; historyczne nekropolie Krakowa jako przestrzeń turystyczna

Nasze konferencje poświęcone są, w znacznej mierze, problemom, z jakimi borykają się gminy, których obowiązkiem jest utrzymywanie cmentarzy. Po drugiej  konferencji wysłaliśmy list do premiera, aby rząd, jak najszybciej zreformował ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych, która pochodzi z 1959 roku. W chwili obecnej konsultowany jest projekt zmiany tej ustawy.

Ostatnia, trzecia konferencja, która odbyła się na początku listopada poszerzyła się o kolejne tematy ważne dla miasta. Była próbą odpowiedzi na pytanie o obecność cmentarzy i rytuału pochowku w świadomości współczesnego człowieka, ale także staraliśmy się odpowiedzieć na pytania dotyczące podjęcia prób pogodzenia potrzeb duchowego pożegnania bliskich ze zmarłym z wyzwaniami oraz ograniczeniami wynikającymi z aspektów prawnych i społecznych współczesnych społeczeństw. Organizatorzy zwrócili uwagę na coraz szerszą rozbieżność nowych nurtów grzebalniczych z obecną tradycją pochówku.  Zaprosiliśmy specjalistów  psychologów, historyków, socjologów, aby do podzielili się własnymi przemyśleniami, doświadczeniami oraz spostrzeżeniami.

Utrzymywanie cmentarzy są znaczącym i ważnym problemem komunalnym. Ponad 40% pochówków w Krakowie to pochówki urnowe. Kremacja jest całkowicie akceptowana przez Kościół Katolicki już od 1963 roku, co potwierdza Kodeks Prawa Kanonicznego. Ponadto stanowisko Kościoła Katolickiego dotyczące pochówku ciał zmarłych przedstawione 25 października 2016 roku w instrukcji Kongregacji Nauki Wiary „Ad resurgendum cum Christo”, podtrzymuje kremację jako formę pochówku zgodną z wiarą katolicką.

Polskie cmentarze stają się coraz większe, a już teraz w wielu miastach pojawia się problem z wygospodarowaniem miejsca na kolejne groby. Za kremacją przemawiają względy ekonomiczne. Urny pogrzebowe można kupić w niższej cenie niż trumny. Proces nie wymaga postawienia nagrobka na cmentarzu, co również wiąże się z kosztami.

Pochówek urnowy to również znaczna oszczędność miejsca na cmentarzu, co obecnie również ma duże znaczenie. W wielu parafiach zalecana jest kremacja zwłok, ponieważ pozwala zaoszczędzić miejsce na cmentarzu. Najprawdopodobniej w przyszłości właśnie z tego powodu kremacja stanie się powszechną praktyką w Polsce, co ma miejsce już teraz w wielu innych krajach. Decyzja dotycząca form pochówków należy oczywiście do pozostawionej dyspozycji osoby zmarłej i jej do rodziny.

W przyszłym roku planujemy zrobić konferencję międzynarodową. Chcemy zaprosić do Krakowa przedstawicieli miast partnerskich i usłyszeć od nich, jak rozwiązują problemy komunalne związane z cmentarnictwem.

Muzea funkcjonujące niezależnie w Polsce, to wcale nierzadkie zjawisko. Muzeum prywatne w świetle prawa jest prywatną instytucją. Rejestracja w ewidencji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymaga spełnienia określonych wymogów, a sama działalność podlega przepisom „Ustawy o muzeach i Ustawy o działalności kulturalnej.” Nazwa muzeum nie jest zastrzeżona, dlatego też wielu kolekcjonerów decydujących się pokazywać swoje zbiory szerszemu gronu odbiorców, nazywa je muzeami prywatnymi. Wg NIMOZ (Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zabytków) w Polsce obecnie zarejestrowanych jest 144 muzeów prywatnych (nie licząc oddziałów), z czego dwa stanowią zbiory sztuki, są to: Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi oraz Muzeum Sztuki Polskiej w Sopocie. Listę tę rozszerza się czasami o muzea prywatne posiadające w swoich zbiorach sztukę ludową, m.in. Prywatne Muzeum Sztuki Ludowej w Budach i Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach. Jeśli chodzi o muzea prywatne ze sztuką współczesną lub nowoczesną, to niestety istnieje tylko jedno tego typu prywatne muzeum w Polsce – Villa la Fleur w Konstancinie-Jeziornej, należące do kolekcjonera Marka Roeflera.

Jesteśmy jedynym krajem na świecie, w którym jest więcej muzeów prywatnych niż publicznych.

A jednak, pomimo możliwości i wartości eksponatów, kolekcjonerzy sztuki nie chcą otwierać prywatnych muzeów. Przykład Grażyny Kulczyk pokazuje, że nie jest to takie proste w przypadku kolekcji bardziej obszernych, wymagających określonego rodzaju zabezpieczeń, stosownej lokalizacji i obsługi. Nie otrzymawszy wsparcia dla projektu, wycofała się.

Pisałam już wcześniej tutaj o muzach prywatnych  w Krakowie. Poza wspaniałym Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha właściwie nie ma czym się pochwalić. W dalszym ciągu nie istnieje muzeum oparte na imponujących zbiorach rodziny Sosenków.

Muzea prywatne są pozbawione wsparcia finansowania publicznego. Ustawa o muzeach umożliwia założenie muzeum każdej osobie fizycznej oraz podmiotowi prawa cywilnego lub niecywilnego, na przykład podmiotom gospodarczym, szkołom i uczelniom, organizacjom społecznym lub zawodowym samorządom i jednostkom centralnym, takim jak ministerstwa. Podstawową różnicą jest prawo własności. W muzeum prywatnym eksponaty muzealne są własnością właściciela .

Szukałam informacji o krakowskich muzeach prywatnych na stronach miasta. Informacji nie ma zbyt wiele, ponieważ urząd nawet takich muzeów nie pokazuje. A szkoda. Może i jest warte pokazania Muzeum Witrażu. Mieszczące się w siedzibie historycznego studia witrażowego S.G.Żeleński “żywe muzeum” oferuje unikalną możliwość poznania funkcjonującej pracowni witraży. Jego pomysłodawcą był Stanisław Gabriel Żeleńskiego – brat Tadeusza „Boya” Żeleńskiego, który postanowił stworzyć pierwszą znaczącą pracownię witraży na ziemiach polskich. Warto, o czym jestem przekonana, upubliczniać informacje o Galerii Młodopolskich Mistrzów Witrażu, gdzie można podziwiać witrażowe dzieła czterech wybitnych artystów początku XX wieku: Wyspiańskiego, Mehoffera, Jastrzębowskiego i Stefana Matejki (bratanka Jana).

W Krakowie jest Muzeum Iluzji. Nie wiem, czy Państwo wiedzą, ale jest także Muzeum Pinballa., gdzie można zobaczyć i nawet zagrać na 35 flipperach, które niegdyś stały niemal w każdym barze.

W czerwcu 2017 roku zbiory Muzeum Książąt Czartoryskich w całości zostały przekazane do krakowskiego Muzeum Narodowego. Fundacja Książąt Czartoryskich podpisała umowę o przekazaniu Skarbowi Państwa całej kolekcji Czartoryskich oraz nieruchomości. Tak się skończyła historia jednego z najstarszych, prywatnych muzeów .Krakowa

Powstało Stowarzyszenie Polskich Muzealników Prywatnych, które zorganizowało ogólnopolską konferencję. Paweł Zaniewski , prezes Stowarzyszenia w wywiadzie w radiu Zet powiedział:” Muzea to wręcz fenomenalne narzędzie wspierające edukację. Szczególnie muzea prywatne, które są prowadzone przez pasjonatów. W naszych muzeach nie ma pracowników najemnych, kontraktowych, dla których muzeum to miejsce pracy, często nielubianej.[..] Z całą mocą stwierdzam, iż nie ma żadnego wsparcia publicznego dla muzeów prywatnych.”  Tyle pan prezes. Jaki może powstać apel do władz? Pokazujmy muzea prywatne, wspierajmy ich właścicieli w promocjach, mówmy o tym, że są, póki jeszcze ich twórcom zależy, aby istniały.

W 2013 odbyła się w Krakowie międzynarodowa konferencja poświęcona budowaniu osiedli dla seniorów. Byłam jej współorganizatorką. Przyjechali na konferencję Włosi, Anglicy, Holendrzy, Niemcy, którzy przekazywali  nam swoje doświadczenia i zachęcali do prób budowania takich obiektów. W świecie enklawy dla ludzi starszych już się dorobiły nazwy – pisze się i mówi o cohousingach. Co to jest? Termin ten powstał w Danii pod koniec lat 60. XX wieku. To pewna forma wspólnego budowania nieruchomości. Najłatwiej podać to na przykładzie: zbiera się grupa osób która chce mieć nieruchomość. W tym celu jednoczą swoje siły, talenty, łączą wkład finansowy jakim dysponują i razem budują. Może to być na przykład wspólne osiedle domków jednorodzinnych z jednym ogrodzeniem i wspólną drogą dojazdową, blok mieszkalny czy też budowa domków szeregowych z wielkim wspólnym ogrodem. Idea jest ta sama. Budujemy wspólnie. Dużo cohousingów senioralnych funkcjonuje w Skandynawii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii czy USA.

Wtedy, osiem lat temu Luciano Capaldo, przedsiębiorca i architekt powiedział : „Tematyka zapewnienia rozsądnych rozwiązań mieszkaniowych dla osób starszych – i nie mówimy tu o domach opieki – jest kwestią pilną dla większości starzejących się społeczeństw europejskich. Jeśli nie wypracujemy jak naj-szybciej rozwiązań dla Polski, możemy być pewni, że za kilka, kilkanaście lat, będzie już na to za późno.”  Upłynęło sporo czasu i właściwie nic w Polsce się nie zmieniło. Co dają takie wspólne mieszkania dla seniorów? Odpowiednio przygotowane mieszkania, dostęp do apteki, lekarza, a nawet do restauracji, które dostarczają posiłki. Grupy cohousingowe uprawiają wspólnie ogródki warzywne, wspólnie gotują. Wszyscy dzielą się tym co umieją. Im bardziej zróżnicowana grupa ludzi tym lepiej. Grupa, decydując się na zakup gotowego budynku, w zależności od potrzeb mieszkańców i możliwości architektonicznych wprowadza odpowiednie rozwiązania pomagające w wyraźnym rozgraniczeniu sfer prywatnej i publicznej.

Według oficjalnie prowadzonej rejestracji na stronie internetowej organizacji „Fellowship for Intentional Communities”, która jest jednym z najprężniej działających tego rodzaju stowarzyszeń na całym świecie (wydającej także papierowy periodyk „Communities Directory”), do 2009 roku zarejestrowane zostało ponad 2000 wspólnot.

We Francji  istnieje 680 osiedli senioralnych, które funkcjonując z powodzeniem zapewniają komfort życia osobom starszym. Kolejnych 80 osiedli jest w trakcie budowy.

A jak dzisiaj mieszkają polscy seniorzy? Według danych statystycznych ponad 65 proc. seniorów to właściciele nieruchomości mieszkaniowych. Tylko 5 proc. polskich seniorów 65+ objętych jest opieką długoterminową, podczas gdy średnia OECD to 14 proc., w Szwajcarii — 20 proc. Co trzeci senior w Polsce wymaga pomocy w jakiejś czynności życia codziennego. Wydawać by się mogło, że oferta cohousingów będzie interesująca. Już w Polsce powstało w tym systemie parę osiedli.

Powstaje, przy opisie tego zagadnienia parę pytań: czy taka forma mieszkań nie posiada wad, czy można ją przyjąć jako najbardziej interesujący sposób mieszkania na starość? Niektóre kraje, takie jak Japonia czy Kanada odstępują od pomysłu izolowania ludzi w jesieni życia od innych generacji. Przeprowadzono badania psychologiczne i socjologiczne. I są zaskakujące efekty obserwacji. Dzieje się i tak, że w Kanadzie, Australii, Wielkiej Brytanii domy opieki dla osób starszych łączy się z domami dziecka. Okazuje się, że im więcej czasu spędzają ze sobą dzieci i osoby starsze, tym więcej korzyści czerpią z tego obydwie strony. Osoby starsze przestają się czuć samotne, a dzięki obecności dzieci odzyskują radość i energię. Według relacji pracowników podobnej placówki w Wielkiej Brytanii, obecność dzieci wpływa na seniorów wręcz leczniczo: obniża ciśnienie, a w niektórych przypadkach może nawet zatrzymać postępowanie demencji czy wybudzić z otępienia, w jakim znajduje się część pacjentów.

Przykłady pokazują, że odizolowane mieszkania czy osiedla preferujące jedną generację, nawet wtedy, kiedy zapewnia się dogodność, wygodę , dostępność niezbędnych usług-  bez codziennych kontaktów z ludźmi młodszymi nie poprawiają jakości życia. Międzypokoleniowe kontakty powodują przedłużenie witalności jednym i szybsze dojrzewanie innym. Polska wciąż jest krajem, w którym istnieją kontakty pomiędzy rodzicami i dziećmi, czy wnukami. Oczywiście jest to zapewne uogólnienie. Jednak nie jesteśmy narodem, w którym relacje międzypokoleniowe ostatecznie zaniknęły.

I wielu z nas mógłby zadać sobie pytanie: czy chciałbym, na późne moje lata, mieszkać na osiedlu, gdzie moimi sąsiadami byliby tylko i wyłącznie moi rówieśnicy?

 

Pisałam już wiele lat temu o możliwościach, jakie daje budownictwo modułowe. W Krakowie powstało zaledwie jedno przedszkole zbudowane w tym systemie i na tym się skończyło. Widziałam, w czasie moich spacerów po Krakowie, że istnieją modułowe przedszkola i szkoły powstałe dzięki prywatnym inwestorom. I miło mi było przeczytać, że w wielu krajach świata stosuje się , z coraz większym zaangażowaniem, tego typu budownictwo. W Krakowie wciąż – nie.

Budownictwo prefabrykowane polega na tworzeniu obiektów z gotowych elementów, wcześniej wyprodukowanych w fabryce. Okna to gotowe elementy wmontowane w ściany, które zaś od razu są wyposażone np. w przyłącza elektryczne. Sam montaż na placu budowy trwa około trzech dni. Następnie układane są dachówki, wykonywana jest elewacja i po 10-12 tygodniach można wprowadzić się do gotowego domu. W Europie znaczną część inwestycji opiera się  właśnie o tworzenie lokali z gotowych elementów. Aż 70% domów w Norwegii powstaje z części prefabrykowanych. W Belgii jest to 30%, a w Niemczech ok. 27%.

A my przecież mamy pod ręką firmy, które stosują takie metody i są zauważane i doceniane na całym świecie. W Polsce powstał najwyższy modułowy hotel świata, który stanie na Manhattanie. Wysokościowiec, który będzie przy  Szóstej Alei, niedaleko Times Square, to dzieło DMDmodular z podkrakowskiej Skawiny. Na początek na miejscu  powstały cztery pierwsze piętra budowane w klasycznej technologii, a w międzyczasie polska firma zaczęła produkować kolejnych 21 pięter. Na placu budowy pojawiają się w pełni wykończone i wyposażone w instalacje oraz meble, gotowe do montażu pokoje hotelowe, których poskładanie zajmie 21 tygodni. W ten sposób wyrośnie nowy hotel sieci Marriott.

Pięć lat temu, także na Manhattanie stanął nieco niższy 18-piętrowy, modułowy hotel Citizem M Bowery autorstwa Polcomu, kolejnej rodzimej firmy wyspecjalizowanej w budownictwie modułowym. To jeden z pionierów tej branży i to w skali całego świata, który swoje projekty umieszcza  w różnych rejonach globu. Są to budynki, które można stawiać bez względu na klimat.  Są tworzone są modułowe przestrzenie biurowe czy mobilne przestrzenie wypoczynkowe. Ten trend tylko się nasili.

Budownictwo modułowe obniża negatywny wpływ na środowisko i koszty inwestycji oraz redukuje czas pracy na budowie aż o 70 procent. W ten sposób powstają już nie tylko szkoły czy szpitale, ale także luksusowe hotele za oceanem czy domy jednorodzinne. Technologia modułowa charakteryzuje się znacznie lepszą gospodarką materiałami, a także ogranicza emisję CO². Ma to szczególne znaczenie w przypadku inwestycji realizowanych w centrach miast, gdzie prowadzenie prac budowlanych jest często uciążliwe dla mieszkańców i odciska piętno na miejskiej florze i faunie.

Firm zajmujących się budownictwem modułowym w Polsce jest już sporo. Budynki budowane w tej technologii to często prawdziwe perełki architektoniczne, spełniające kryteria nowoczesnej architektury. Budownictwo to nie ma już nic wspólnego z blaszanymi kontenerami technicznymi, jakie pamiętamy z dawnych czasów.

Budowanie w systemie modułowym, to nie tylko szybkie tworzenie przestrzeni biurowych, jak napisałam wyżej, ale ich rozbudowanie, czy składanie.

Jeśli więc rząd narzuca samorządom nowe zadania, które musi realizować, to nie powinno się wykorzystywać do tworzenia przestrzeni biurowych gotowych i przygotowanych do pełnienia funkcji budynków szkolnych, ale być może budować budynki modułowe. Nie powinno się zamieniać sal gimnastycznych na podzielone pokoje biurowe. Wybudowanie sali gimnastycznej (która także można postawić w systemie modułowym) jest bardziej kosztowne i skomplikowane, niż postawienie , w trzy miesiące, biurowca w systemie modułowym.

Wiele szkół, a także i przedszkoli (w tym niepublicznych, realizujących wszakże zadania gminy) poszukuje miejsca dla działalności. Coraz częściej spotykane przypadki zamiany budynków szkolnych na biura urzędu miasta wydają się działaniem krótkowzrocznym i mało gospodarskim.  Może ktoś jednak skorzysta z podpowiedzi i szkoła zostanie szkołą.

 

Od paru tygodni w mediach toczy się dyskusja dotycząca postawienia w Krakowie kolejnego pomnika. Tym razem sprawa dotyczy przygotowanego do postawienia (w wyznaczonym przez organizatorów miejscu) pomnika Bogdana Smolenia. Kim był bohater wydarzenia – to za chwilę. Na początku trzeba opisać  metodę obowiązującą przy czynnościach stawiania pomników. Sprawy załatwia się następująco: po pierwsze i absolutnie koniecznie należy  uzyskać zgodę na umieszczenie pomnika. Organizatorzy, zapewne przyjaciele Smolenia zrobili odwrotnie: zamówili projekt, następnie go przygotowali, wyznaczyli miejsce i postanowili uzyskać zgodę miasta ( post factum). Tak by miało być.

Zachęcam więc Państwa do uruchomienia wyobraźni: codziennie ktoś umiera, pozostawiając grupę przyjaciół, znajomych, ci zaś, w dowód sympatii organizują zbiórkę pieniędzy, zamawiają gotowy pomnik i komunikują władzom Krakowa, w którym miejscu chcieliby ów pomnik usadowić. I co Państwo na takie rozwiązanie? Czy jesteśmy w stanie wyobrazić sobie nasze miasto za jakiś czas?

Dlatego też, jakby przewidując grożącą miastu totalną pomnikozę, parę lat temu, zaproponowałam, aby w każdej kadencji stawiano ograniczoną ilość pomników. Ograniczenia już istnieją przy nadawaniu przez radę Miasta tytułów Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Tytuł ten jest najwyższym wyróżnieniem nadawanym przez Radę Miasta Krakowa. Stanowi  wyjątkowy dowód uznania dla osób zasłużonych dla miasta lub kraju. Zgodnie z obowiązującą uchwałą na jedną kadencję przysługują cztery honorowe obywatelstwa. Mamy 83 honorowych Obywateli (poza nimi jest pięciu, którym honorowe obywatelstwo zabrano). Historia nadawania tytułu rozpoczęła się w 1850 roku, kiedy obdarzono nim Andrzeja Ettmayera d’Adelsburg – radcę nadwornego, pełnomocnika cesarza Franciszka Józefa I.

Inna rangę mają tytuły nadawane z namysłem, z odpowiedzialnością, a inną kiedy wystarczy tylko zgłoszenie. I zamiast 83 obywateli mielibyśmy, posługując się jedynie zgłoszeniami, Honorowych Obywateli 830, czy nawet 8 tysięcy trzysta. Taką samą rangę, jak Honorowy Obywatel Miasta Stołecznego Krakowa mogłyby uzyskać pomniki. Stawiane byłyby po wcześniejszych konsultacjach społecznych. I powinno ich być znacznie mniej, bo, posługując się przytoczonym przykładem tytułów Honorowego Obywatela – ich ranga by wzrastała. Musimy wziąć pod uwagę  także i to,  że pomniki zajmują publiczną przestrzeń. Stawianie pomników gdziekolwiek nie jest możliwe. Istotnym uzasadnieniem jest tutaj opinia konserwatorów: miejskiego i wojewódzkiego. O konieczności czuwania nad przestrzenią publiczną nie będę pisała, ponieważ zdaje się, że jest to sprawa oczywista.

Poza stawianiem obelisków, posągów istnieją przecież i inne możliwości upamiętniania osób: poprzez nazwaniem ulic, skwerów, a także i inne akcje, które pozwolę sobie szerzej opisać. W Krakowie pomnika nie ma wybitna postać, jaką był profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierz Wyka, ale grupa jego uczniów, przyjaciół od 30 lat organizuje przyznawanie nagrody im.Kazimierza Wyki polskiemu krytykowi literatury; o monument dla Zbigniewa Seiferta grupa jego wielbicieli się nie starała, ale nazwisko jazzowego kompozytora i skrzypka sławią na cały świat poprzez konkurs im.Zbigniewa Seiferta. Pomnika nie ma Wisława Szymborska, ale tutaj w Krakowie przyznawana jest nagroda literacka jej imienia. Ni wspomnę o Festiwalu Miłosza, Festiwalu Conrada i wielu innych , bardzo interesujących inicjatywach.

Podobna jak obecnie dyskusja zaczęła się przy stawianiu pomnika pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. W urzędzie stawili się inicjatorzy pomnika. Jego budowa kosztowała prawie 1,5 mln zł, z czego – jak podała rzeczniczka prezydenta – ok. 1,2 mln zł to dotacja miasta. Inicjatorem budowy pomnika było Stowarzyszenie im. płk. Ryszarda Kuklińskiego. Wtedy również proponowałam, aby stowarzyszenie utworzyło stypendium dla najlepszego absolwenta polskich szkół wojskowych w  wojskowej uczelni amerykańskiej. Jakże dumnie mogło by brzmieć w życiorysie młodego człowieka: otrzymałem, otrzymałam trzymiesięczne stypendium Ryszarda Kuklińskiego w West Point. A jednak zabrakło energii na taką długotrwałą i niełatwą działalność. Pomnik stanął.

Tak więc podsumowując: szanujmy przestrzeń publiczną, bo może jej nie wystarczyć dla przyszłych pokoleń, korzystajmy z innych możliwości upamiętniania osób, o których mamy jak najwyższe mniemanie. Po wakacjach zaproponuję kolejny raz Radzie Miasta projekt uchwały, która będzie ograniczała ilość zezwoleń na stawianie pomników w przestrzeni publicznej.

Mam nadzieję, że powyższe argumenty uzasadniają mój pogląd na sprawę.

Jestem winna Państwu, co zapowiedziałam na początku tekstu, informację dla tych, którzy być może nie wiedzą: kim był Bogdan Smoleń. Najprawdopodobniej młodzi czytelnicy będą potrzebowali takiej wiadomości. Bogdan Smoleń ukończył liceum w Bielsku-Białej i Akademię Rolniczą w Krakowie; W latach 1968–1977 występował w krakowskim kabarecie Pod Budą, którego był  współzałożycielem. Kariera Smolenia, satyryka, artysty kabaretowego w pełni zaczęła się w Poznaniu, gdzie wyruszył za namową Zenona Laskowika. Ma pomniki w Bielsku-Białej i Poznaniu.

 

Zagrożeniem we współczesnych miastach nie jest jedynie smog, ale także hałas. Jednak okazuje się , że nie tylko ze strony hałasu, czy spalin, kopcących kominów rodzi się niebezpieczeństwo, jaki e stwarzają duże konglomeracje.

Fotosmog jest to  inaczej mówiąc –zanieczyszczenie światłem. Istnieje również i inne zjawisko określane tym mianem – znane, jako smog fotochemiczny, smog jasny, biały lub smog typu Los Angeles. Jest smog, który można zobaczyć w postaci ciemnej mgły, kiedy za naszymi oknami jest ciepło. Można go zaobserwować od czerwca aż do września, kiedy temperatura wynosi powyżej 25 stopni i jest słoneczna pogoda. Powstaje przez mieszanie się zanieczyszczeń, przede wszystkim spalin, w powietrzu. Zanieczyszczenia te wchodząc w reakcję ze światłem słonecznym powodują powstawanie między innymi trującego gazu nazywanego ozonem.

Jednak teraz chcę powiedzieć o innym zjawisku określanym także, jako fotosmog. Dotychczas panowało przekonanie, że to uliczne latarnie są głównym emitentem niepotrzebnego światła. Niemieccy naukowcy German Research Centre for Geosciences (GFZ) wyniki swoich badań opublikowali w Lighting Research & Technology, a eksperyment skonstruowany został tak, że wszystkie 14 tys. latarni ulicznych w miasta Tucson w Arizonie  przez 10 dni było przyciemnionych od 1:30 nad ranem. Ich zadaniem była analiza robionych w tym czasie zdjęć satelitarnych. Okazało się, że nawet po tym zabiegu światła wciąż było na tyle dużo, że zanieczyszczało naturalny wygląd nieba. Okazało się, że latarnie uliczne obsługiwane przez miasto odpowiadają za zaledwie 13 proc. całkowitego blasku obserwowanego z kosmosu po północy, a gdyby miasto nie ściemniało latarni ulicznych po północy, wkład wyniósłby 18 proc.

Zaskakująco mały ogólny udział oświetlenia ulicznego w całkowitej emisji światła pokazuje, że polityka zrównoważonego rozwoju związana z oświetleniem zewnętrznym powinna uwzględniać wszystkie źródła światła, a nie skupiać się wyłącznie na latarniach ulicznych.

Argumentów przeciwko nadmiernemu świeceniu w nocy dostarczają kolejne naukowe opracowania, które pokazują relacje między zanieczyszczenie światłem, a zdrowiem ludzi – stąd te określenie, nawiązujące do zanieczyszczenia powietrza. Sprawa zanieczyszczenia światłem nabiera na znaczenia wraz ze zmianami technologicznymi. Głównie chodzi o żarówki LED-owe, które dziś wypierają wszystkie inne, szczególnie jeśli chodzi o oświetlenie miejskie. Ich widmo zawiera bowiem stosunkowo dużo światła niebieskiego – znacznie więcej niż “ciepło” świecących klasycznych żarówek. To właśnie ono utrzymuje ludzi w stanie największego pobudzenia (stąd też nie zaleca się korzystania z tabletów i notebooków tuż przed snem).

W USA powstała organizacja International Dark Sky Community ((IDSP), wspólnota miast, które trzymają się ścisłych zasad jak oszczędzić nadmiar zbytecznego światła.

Na jasnej ulicy w nocy ludzie czują się bardziej bezpiecznie i komfortowo. Jednak można zbudować standardy oparte na podstawowych zasadach: bezpieczeństwa ludzi i oszczędności światła. Opierają  się one na trzech podstawowych zasadach, które sformułowały IDA. Po pierwsze, właściwe ukierunkowanie i osłonięcie źródeł światła w przestrzeni publicznej – w starych ulicznych lampach około 45 proc. światła nie dociera do ulicy, ale oświetla niebo. Druga kwestia to tzw. temperatura światła, która decyduje czy mamy do czynienia z niemal białą, mocno drażniącą lampą LED, czy ze światłem nawiązującym do tradycyjnych, ciepłych źródeł światła jakimi ludzie posługują się od wieków (jak np. ognisko). W tym względzie miara 3 tys. Kelwinów dla IDA jest graniczna. Trzecia kwestia wreszcie to natężenie światła.

Wokół tych reguł podstawowych IDA stworzyło cały model jak miasto powinno zarządzać oświetleniem, aby nie dopuszczać do powstawania fotosmogu. Zaczyna się od typów latarni, którymi można się posługiwać – IDA certyfikuje nawet poszczególne oprawy – a kończy na tym jak należy oświetlać witryny sklepów, aby nie zaśmiecać ulicy.

Do organizacji przystąpiło ostatnio niemieckie miasto Fulda, która opracowała długofalowy plan rewitalizacji oświetlenia w całym mieście.  Program będzie realizować przez niemal dekadę.

Może i Kraków powinien zbudować strategię opartą na perspektywicznej rewitalizacji oświetlenia? Zapewne w ten sposób przygotowałby się na nowocześniejsze potraktowanie zagrożeń, które zapewne już się pojawiły, albo pojawią się niebawem. A przecież Fulda nie jest daleko. Wystarczy dopytać o program i jego korzyści.

Dla większości z nas pandemia wywołana przez koronawirusa SARS-CoV-2 jest mocnym doświadczeniem o niewyobrażalnej skali i konsekwencjach. Warto wiedzieć, że nie jest to ani pierwsza, ani największa epidemia w dziejach ludzkości.

Pandemia grypy hiszpanki, która przetoczyła się przez Europę u schyłku I wojny światowej przyniosła 50 mln, a według niektórych źródeł nawet 100 mln ofiar. W XIX wieku świat borykał się z epidemią cholery, ostrą chorobą zakaźna układu pokarmowego,  z którą  Polsce po raz ostatni mieliśmy do czynienia pod koniec XIX wieku.

W XX wieku doszło do epidemii trzech pandemii grypy. Ponad 100 lat temu ludzkość walczyła z ptasią grypą. Poza hiszpanką doświadczyła populacja ziemi grypę azjatycką i grypę Honk Kong. Przez setki lat ludzie walczyli z ospą. Groźniejsza od niej była gorączka krwiotoczna ebola, która dręczyła mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej. Jak pamiętamy w 1981 roku pojawiła się epidemia HIV i choroby wywołanej przez wirusa , czyli ADIS. Pandemia trwa właściwie do dzisiaj. Choruje na nią, do dnia dzisiejszego, ponad 40 milionów ludzi (a połowa z nich zamieszkuje Afrykę).

W 2002 roku pojawił się kolejny wirus SARS, który był przyczyną zakażenia ponad 8 tysięcy ludzi. W 2012 roku niestety musieliśmy walczyć z koronowirusem MARS, przenoszonym przez wielbłądy.

Teraz  przyszło nam walczyć z COVIDEM19. Świat zmienia się po takich doświadczeniach, ale trwa. Niestety, przyjdzie nam mierzyć się z wieloma problemami, co nie znaczy, że i ta epidemia nie przejdzie. Nie wiemy kiedy się skończy, ale jak widać o przytoczonych wyżej historiach, niestety, jest to przypadłość naszego życia. Pandemie się zdarzają.

WHO i naukowcy na łamach prestiżowych periodyków medycznych wskazują, że jednym z ubocznych skutków pandemii mogą być problemy ze zdrowiem psychicznym. Jak reagujemy na społeczny niepokój, zależy w dużej mierze od nas. Trudnym momentem dla większości z nas jest początek epidemii, zaadoptowanie się do poczucia zagrożenia i lęku, konieczności reorganizacji życia, wprowadzenia pewnych zmian. Dr Małgorzata Kowalczyk psycholog, psychoterapeuta, kierownik Zakładu Psychoterapii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi mówi:” To trudny okres, bo działamy pod wpływem emocji, zachwiania poczucia bezpieczeństwa, rytuałów, zmian które nagle trzeba wprowadzić. Ale z drugiej strony to niezbędny czas, który wpływa na to, że jesteśmy w stanie dostosować się do sytuacji, mobilizuje nas do działania, jest motywatorem do przystosowania się.”

Specjaliści podkreślają, że to, jak będziemy znosić kwarantannę czy inne formy odizolowania czy też ograniczania aktywności, zależy przede wszystkim od tego, jakie znaczenie nadamy temu faktowi. Zatem bardzo dużo zależy od nas samych.

Sytuacja jest bardzo trudna psychologicznie. Lęk , jaki wywołuje w nas koronawirus sprawia, że większość czasu szukamy informacji na jego temat, oglądamy telewizję, sprawdzamy wiadomości w internecie, przeglądamy media społecznościowe, które cały czas informują o nowych zachorowaniach, zgonach, rozprzestrzenianiu się wirusa. Psychiatrzy twierdzą, że to wszystko działa na wyobraźnię i wzmacnia lęk. Zdarza się, że popycha do irracjonalnych zachowań, np. do ucieczek z miejsca kwarantanny, zaprzeczania: „Mnie to nie dotyczy”  itd. Włączają się mechanizmy obronne.

Czas epidemii trudny dla osób z zaburzeniami lękowymi.

Co więc robić, poza oczywistym przestrzeganiem zasad higieny: Nie poddawać się atmosferze strachu; Niepokój jest naturalną reakcją, ale ważne, by nami nie owładnął. Należy mądrze korzystać z mediów: w sieci rozprzestrzenia się mnóstwo nieprawdziwych informacji nie przyjmować bezkrytycznie kolejnych sensacyjnych doniesień.

WHO w swoich wytycznych proponuje, aby lęk zamienić na empatię. – To jest bardzo dobre podejście. Lepiej aby nie paraliżował nas lęk o siebie. Zamieńmy to na troskę o innych.

Sytuacja się unormuje. Jak pokazałam wyżej w dziejach ludzkości tak się dzieje.

Wiele miast (Wrocław, Poznań) udostępnia bezpłatną pomoc psychologiczną online.

Obecnie wszyscy znaleźliśmy się w sytuacji nowej, mogącej wzbudzać duży niepokój. Dlatego stworzono bazę łączącą pomagających z potrzebującymi pomocy. Telefonicznie czy przez komunikatory internetowe wsparcie psychologicznie może otrzymać każdy w kryzysie. Kraków zapewne też stworzy takie możliwości. Trzymajmy się razem.

 

Zastanawiające jest to, że w krajach Azji, skąd przeniósł się COVID-19, pandemia zwalnia. W Europie i Stanach Zjednoczonych nie jest najlepiej. Jedynie w Niemczech sytuacja się poprawia. Wystarczy popatrzeć na kraje, które sobie radzą najlepiej. I jak najszybciej wziąć z nich przykład.

Analizy medyczne i społeczne opierają się na stwierdzeniach, że pandemia rozprzestrzenia się najbardziej w krajach, w których średnia wieku ich mieszkańców jest najwyższa. To Europa, jak twierdzą specjaliści. Jednak teza nie do końca jest prawdziwa. Jeśli popatrzymy na mediana wieku w Unii Europejskiej to rzeczywiście okazuje się, że wzrosła o 2,7 lat. Jej wzrost zaobserwowano we wszystkich państwach członkowskich UE, przy czym najwyższa jest w Portugalii, Hiszpanii, Grecji i na Litwie. Jednak kiedy popatrzymy na tabele to okazuje się, że kraje Azji nie są zbyt oddalone od danych europejskich, a wręcz odwrotnie : są na czołowych miejscach. Japonia, Singapur, Honkong przodują. Polska jest dopiero na 36 miejscu, a Niemcy na 24. Tak więc to nie starzejące się społeczeństwa i wiek ich mieszkańców są dowodem na tak słabe wycofywanie się pandemii. Ten element analizy jest słaby. Czytaj dalej Brak strategii walki z pandemią

Zastanawiające jest i ciekawe, jak to bywa w mediach społecznościowych z istnieniem informowania o śmierci. Tak w ogóle. Zapewne powstanie wiele opracowań, także i naukowych, analizujących to, jaką rolę odgrywają media te w poszukiwaniu wsparcia, współczucia, odrzucaniu samotności. Większość z nas, korzysta z mediów właśnie w tym celu. Mniejszość – traktuje je, jako własny PR, polityczny, społeczny etc.

Mój pies został poddany eutanazji we wtorek. Zaczął cierpieć, potrzebował coraz większej ilości środków przeciwbólowych. Weterynarz powiedział, że może nas spotkać agonia w środku nocy, kiedy pies zacznie się dusić. Była to bardzo, bardzo trudna decyzja. I pierwsza w moim życiu. Poprzednie dwa psy umierały same, bez eutanazji.

Magnus miał niełatwe życie. Przed naszym kontaktem bywał regularnie katowany przez oprawcę. Potem , u nas, staraliśmy się zapewnić mu dom pełen przyjaźni, miłości, bezpieczeństwa. Za swojego wcześniejszego życia często bywał w miejscach, o których mówiło się, że  są zaprzeczeniem jakichkolwiek praw, nie mówiąc o prawach zwierząt.

Magnus był ze mną u prezydenta miasta, kiedy podpisywano umowę z Uniwersytetem Rolniczym w sprawie organizacji grzebowiska. Był więc „psem krakowsko-medialnym”. Niestety, grzebowiska się nie doczekał. I o tym poinformowałam media społecznościowe, bo przecież, w jakimś sensie, współpracował z tymi, którym sprawy zwierząt są nieobce.

Nigdy nie wprowadzam do facebooka spraw intymnych, rodzinnych – facebook jest dla mnie przede wszystkim instrumentem kontaktu z mieszkańcami. Nie przyszła mi ani jedna myśl, żeby napisać o śmierci mojej mamy. Zresztą te informacje o śmierci bliskich nam osób są , jak zauważyłam, traktowane przez uczestników facebooka, z dystansem. Nie za bardzo wiadomo, co napisać pod takim postem.

Za to współczucie wobec umarłych zwierząt rozsypuje się gęsto. Ciekawe nieprawdaż? Może to jest ta „śmierć mniejsza”, mniej znacząca, mniej poważna.  Nie wiem. W każdym razie Magnus doczekał się olbrzymiej ilości dowodów sympatii. Wiele osób go kojarzyło ze zdjęć umieszczonych w lokalnych mediach.

Pies umarł. Smutek wielki.