Święto matematyki.

0

Kraków wśród wszystkich walorów, jakie posiada, odgrywa także dość szczególną rolę w polskiej nauce. I to nie tylko dlatego, że było tutaj i jest wiele uczelni, ale także i dlatego, że wiele wybitnych postaci naukowców związanych było i wciąż jest z Krakowem.

Niedawno, w Dniu Nauczyciela 14 października, na krakowskich Plantach został odsłonięty pomnik poświęcony dwóm wybitnym matematykom: Stefanowi Banachowi i Ottonowi Nikodymowi. Pomnik jest przypomnieniem wydarzenia, które miało miejsce 100 lat temu najprawdopodobniej na tej właśnie ławeczce , na której siedzieli. Wtedy to miało miejsce spotkanie, które przeszło do historii matematyki.

W roku 1916 dr Hugo Steinhaus, uczony udał się na wieczorny spacer krakowskimi Plantami. Pisał potem we wspomnieniach: ”idąc letnim wieczorem roku 1916 wzdłuż_ Plant usłyszałem rozmowę, a raczej tylko kilka słów; wyrazy „całka Lebesgue’a” były tak nieoczekiwane, że zbliżyłem się do ławki i zapoznałem z dyskutantami: to Stefan Banach i Otto Nikodym rozmawiali o matematyce. Powiedzieli mi,  że mają jeszcze trzeciego kompana, Wilkosza, którego bardzo chwalili.”

Banach miał wówczas 24 lata, wrócił do Krakowa po paru latach studiów na Politechnice Lwowskiej i zajmował się matematyka amatorsko. Nikodym, absolwent studiów w zakresie matematyki i fizyki we Lwowie, był nauczycielem matematyki w IV Gimnazjum w Krakowie.

Steinhaus zorientował się wtedy, że Banach ma niezwykły matematyczny talent i zadbał o jego rozwój naukowy. Mawiał, ze był on jego największym matematycznym odkryciem.

Na ławce dzisiaj widzimy Banacha i Nikodyma dyskutujących o matematyce. Figury opracowane zostały w oparciu o ich fotografie.

Na ławce są także wyryte znaki matematyczne. Nie są one przypadkowe. Jest to fragment pracy Banacha i Steinhausa, opisującej rozwiązanie problemu zakomunikowanego przez Steinhausa dwóm młodym pasjonatom matematyki tego właśnie wieczora.

 Historycy nauki uważają Mikołaja Kopernika, Marie Skłodowska-Curie oraz Stefana Banacha za trójkę największych polskich uczonych.

Stefan Banach urodził się 30 marca 1892 roku w Krakowie jako nieślubne dziecko Katarzyny Banach i Stefana Greczka. W roku 1920, za wstawiennictwem Steinhausa, Banach został asystentem na Politechnice Lwowskiej. W roku 1920 uzyskał stopień doktora, dwa lata później habilitacje i niemal natychmiast po niej nominacje na profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W roku 1924 został powołany na członka Polskiej Akademii Umiejętności. We Lwowie, pod dużym wpływem Banacha, działała słynna Lwowska Szkoła Matematyczna. Gdy po wojnie okazało się, że Lwów zostanie włączony do ZSRR, Banach miał przyjechać do Krakowa i objąć specjalnie dla niego utworzona katedrę na UJ. Nie zdążył – zmarł 31 sierpnia 1945 roku.

Otton Nikodym urodził się 13 sierpnia 1887 w Zabłotowie koło Kołomyi. Jego ojciec był inżynierem chemikiem. Nikodym ukończył gimnazjum we Lwowie, a w 1911 roku studia w zakresie matematyki i fizyki na Uniwersytecie we Lwowie. Podjął prace nauczyciela matematyki w IV Gimnazjum w Krakowie, wykładał także w Studium Pedagogicznym UJ.

W 1924 roku, uzyskał doktorat. Jego żona była pierwszą kobietą doktorem nauk matematycznych na UJ. Po doktoracie Nikodym wykładał na UJ i na kursach dla nauczycieli. Przez rok był w Paryżu, a w 1930 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował na Uniwersytecie Warszawskim. Okres II wojny światowej spędził w Warszawie. Po wojnie przez rok był profesorem na krakowskim wydziale Politechniki Śląskiej. W 1946 roku wyjechał za granice, a po roku definitywnie do Stanów Zjednoczonych. Zmarł 4 maja 1974 w Utica.

Ławeczka powstała dzięki paru pasjonatom, którzy utworzyli powołany przez dziekana Wydziału Matematyki i Informatyki UJ, prof. dra hab. Armena Edigariana „Komitet ds. ławeczki Banacha i Nikodyma.  W jego skład weszli: przewodniczący Komitetu dr Krzysztof Ciesielski (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki) członkowie: dr hab. Artur Birczyński (Instytut Fizyki Jądrowej PAN), dr Danuta Ciesielska (Instytut Historii Nauki PAN), dr Małgorzata Jantos (UJ, Zakład Filozofii i Bioetyki CMUJ), prof. dr hab. Jerzy Ombach (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki), prof. dr hab. Piotr Tworzewski (UJ, Wydział Matematyki i Informatyki) i prof. dr hab. Karol Życzkowski (UJ, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej). Autorem rzeźb jest prof. Stefan Dousa – twórca najlepszych polskich medali, rzeźbiarz o wielkim i niekwestionowanym dorobku , laureat prestiżowych nagród i autor znaczących wystaw. Fundatorem całego wydarzenia jest firma Astor. Podziękowania serdeczne dla pana prezesa Stefana Życzkowskiego.

Przy przedsięwzięciu wspierało nas bardzo wiele osób, który jesteśmy bardzo wdzięczni

Autor

jantos

Przez 23 lata prowadziłam działalność gospodarczą, byłam członkiem prezydium Izby Przemysłowo - Handlowej w Krakowie ; cały czas pracuję na Uniwersytecie Jagiellońskim (lubię moją pracę ze studentami, oni chyba też ze mną ;) ); jestem członkinią Komisji Historii Medycyny PAN; od 2002 roku jestem radną miasta Krakowa (byłam wiceprzewodniczącą Rady Miasta, przewodniczącą Komisji Kultury). Więcej biograficznych informacji na www.jantos.pl

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *