Dialog społeczny jest szczególną formą debaty o interesach społecznych. Jego uczestnikami są różni i równi partnerzy, w której żadna strona nie dominuje statusem, żaden interes nie jest z mocy prawa ważniejszy od innych i w której nie działa prawo silniejszego, lecz różnice zdań niwelowane są w wyniku wzajemnych ustępstw. Od 1997 r. dialog społeczny jest − podobnie jak w części krajów Europy Zachodniej – zasadą ustrojową, dwukrotnie zapisaną w Konstytucji. Dialog jest budowaniem porozumienia wśród członków wspólnoty miejskiej na rzecz
współodpowiedzialności za zrównoważony rozwój społeczeństwa obywatelskiego w mieście; jest najbardziej kompleksową formą porozumienia między wszystkimi uczestnikami. Nie powinien być działaniem doraźnym, lecz procesem ciągłym, który nie kończy się nigdy. To świadomość, że jest tak jak w rodzinie, jutro też trzeba będzie rozmawiać. Konflikty zawsze będą, ale sposób ich rozwiązywania może być twórczy. Konsultacje społeczne są elementem procesu komunikacji, budują płaszczyznę współuczestnictwa i zaangażowania mieszkańców w rozwój miasta, wpływają na kształtowanie wśród nich postawy współodpowiedzialności. Konsultacje społeczne przynoszą szereg wymiernych korzyści, gdyż planowane inwestycje i projekty miejskie konsultowane ze społeczeństwem mają szansę być lepiej dostosowane do sytuacji społeczno – ekonomicznej oraz potrzeb i oczekiwań mieszkańców. W Krakowie Rada Miasta uchwałą z dnia 23 kwietnia 2008
roku zobowiązała służby prezydenta do przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami Gminy Miejskiej Kraków przy realizacji inwestycji i projektów miejskich. Miasto tworzy Katalog Inwestycji Miejskich dla których są obowiązkowe szczegółowe konsultacje społeczne. Znajdują się przede wszystkim inwestycje o charakterze kontrowersyjnym. Konsultacje społeczne mogą być uruchamiane z inicjatywy prezydenta
miasta, rady miasta bądź mieszkańców miasta. Istnieją różne sposoby odbywania konsultacji i różne wykorzystywane do tego instrumenty, to między innymi: platforma internetowa (serwis internetowy i forum, inserty do prasy lokalnej), kontakty, spotkania z mieszkańcami, ankiety, badania opinii publicznej, kampanie medialne i poza-medialne (ulotki, plakaty). Podstawowym narzędziem konsultacji społecznych jest serwis Urzędu Miasta Krakowa, który powstał w 2008 roku: www.dialoguj.pl
Jednak wciąż zasady porozumiewania się za pomocą dialogu są nie opanowane do końca. Musimy się bardzo wielu rzeczy nauczyć. Mamy
dobre przykłady w Anglii, Austrii, Niemczech. Dużo pracy jest przed nami. Wciąż w Polsce demokracja jest mylona z systemem, który gwarantuje rządzenie wybranych władz bez konsultacji, ale także strona społeczna traktuje dialog, jako budowanie opozycji, a nie możliwość negocjacji. Społeczeństwa, które ćwiczą demokrację dłużej, niż my wiedzą jak dogłębnie i starannie należy przygotować proces konsultacyjny.
Kraków zaangażowany jest w tej chwili w wiele wydarzeń opierających się na konieczności przeprowadzenia konsultacji. Między innymi trwa (piszę niniejszy tekst w lipcu) Okrągły Stół Mieszkaniowy i zakończył się Okrągły Stół Edukacyjny, których inicjatywy powstania wypłynęły ze strony radnych. Parę słów o tym wymienionym, jako drugi. Do udziału w obradach zaproszeni zostali przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji, organizacji zajmujących się rozwojem edukacji, reprezentanci nauczycieli placówek oświatowych, reprezentanci dyrektorów szkół i placówek oświatowych, dyrektorzy szkół dla których organem prowadzącym nie jest gmina i szkół niepublicznych, przedstawiciele głównych organizacji związkowych działających na rzecz edukacji w Krakowie, reprezentanci rad rodziców i innych rodzicielskich gremiów działających przy placówkach oświatowych samorządowych i nie samorządowych, przedstawiciel kuratorium oświaty, radni miasta Krakowa i radni dzielnic. Głównymi celami powołania Okrągłego Stołu Edukacyjnego było: poprawa jakości edukacji w Krakowie, zapewnienie jak najlepszej opieki wychowawczej, zwiększenie kontroli w zakresie ekonomicznego i gospodarnego wydatkowania środków finansowych, lepsze informowanie i konsultowanie uczestników procesu konsultacyjnego o planowanych działaniach.
Kraków stoi w obliczu koniecznych zmian w zarządzaniu edukacją. Z tą tezą zgadzali się i zgadzają prawie wszyscy; jednakże początki debaty były trudne. Odbyło się bardzo wiele spotkań, w całym składzie uczestników Okrągłego Stołu i w grupach mniejszych. Spisano ponad 560 postulatów. Część z nich wzajemnie się znosi: ponieważ jedna grupa sugerowała rozwiązania dokładnie odwrotne, niż druga. Wiele, nawet powiedziałabym bardzo wiele postulatów powinno się zastosować.
Z każdym spotkaniem Okrągłego Stołu Edukacyjnego rosła we mnie nadzieja, że dialog jest możliwy. Strona społeczna wyraziła swoje zdanie, powiedziała co myśli, zasugerowała rozwiązania: teraz ruch jest po stronie prezydenta. Ile jest w stanie wykorzystać z podpowiedzi i sugestii? Zobaczymy. W każdym razie radni będą przypominali o propozycjach Okrągłego Stołu. Spotkania się skończyły i Stół został zamknięty, ale już grupa chętnych umówiła się na 4 września. Rozmowy będą kontynuowane. Spraw do załatwienia jest bardzo wiele.
A ja wierzę w dialog.